To nie Miłosz wykiwał cenzurę!
W każdym (większym) serwisie prezentującym popularną wiedzę w Polsce możemy przeczytać podobne zdanie: Genialny Czesław Miłosz wykiwał tyrana Józefa Stalina i to na oczach wszystkich! We Lwowie w 1939 roku napisał wiersz, który został wydrukowany w miejscowej prasie, za zezwoleniem władz radzieckich. Mało tego, Miłosz miał zostać wtedy nagrodzony specjalną nagrodą Stalina.
Jednak ta informacja nie jest prawdziwa.
Zacznijmy od tego, że wiersz faktycznie jest zręcznie napisany.
Jeśli czytamy go od góry do dołu ukazuje Stalina w pięknym świetle.
Jednak czytając go od lewej do prawej, tj. najpierw pierwszy wers pierwszej zwrotki, a potem pierwszy wers trzeciej zwrotki, itd. natrafiamy na głęboką krytykę i zapowiedź końca wodza ZSRR.
Niech wiersz przemówi sam za siebie:
Przez lata wiersz był i jest przypisywany Czesławowi Miłoszowi.
Jednak faktycznym autorem był Zbigniew Turek, nauczyciel z Podkarpacia.
Po wojnie pisał wiersze i działał w środowisku literackim, później współpracował z „Dziennikiem Polskim” i „Przekrojem”. Właśnie na łamach „Przekroju” odbył się ostatni akt sztuki pt. „Miłosz wykiwał cenzurę”.
Redaktorzy „Przekroju” postanowili wreszcie ujawnić prawdziwego autora.
Czesław Miłosz został poproszony o wydanie pisemnego oświadczenia, a posłowie dodał właściwy twórca dzieła.
Dlaczego w takim razie autor nie zdecydował się na wcześniejsze ujawnienie tego, że jest prawdziwym „ojcem” wiersza? Odpowiedź jest prosta – nikt przy zdrowych zmysłach, w czasach socjalizmu, nie ściągnąłby na siebie uwagi odpowiednich służb za działalność antystalinowską. Turek wiele ryzykował tworząc takie dzieło i pomimo tego, że szczęśliwie udało mu się odwrócić uwagę od siebie to w wielu kręgach, zwłaszcza młodzieży lwowskiej, wiedziano o tym, kto napisał kontrowersyjny wiersz.
Pomimo tego, że artykuł w „Przekroju” ukazał się już lata temu, opinia publiczna nie zmieniła błędnego przekonania o właściwym autorze.
Reagujmy zatem stanowczo, gdy widzimy, że ktoś mylnie podaje autorstwo wiersza, ponieważ Zbigniew Turek zasłużył sobie abyśmy o nim pamiętali.
P.S.
Runą – wiersz autorstwa Zbigniewa Turka (pseudonim Adam Śreżoga), opublikowany po raz pierwszy w 1939 w okupowanym przez Sowietów Lwowie.
Utwór ma charakter kryptograficzny – jego celem było zmylenie sowieckiej cenzury. Czytany od góry do dołu ukazuje Józefa Stalina i władzę radziecką w pozytywnym świetle. Jednak czytając w inny sposób – pierwszy wers pierwszej zwrotki, następnie – pierwszy wers trzeciej i tak dalej, natrafia się na krytykę władzy radzieckiej i życzenie jej upadku.
Autorstwo wiersza przez lata przypisywano Czesławowi Miłoszowi, mimo jego zaprzeczeń. Publicysta i poeta Zbigniew Turek, przebywający wówczas w Polsce, milczał, nie chcąc narazić się na represje ze strony władzy ludowej. Dopiero po roku 1989 przyznał na łamach „Przekroju”, że to on napisał i opublikował ten utwór pod pseudonimem Adam Śreżoga.
Wiersz ukazał się w 1939 w polskojęzycznym czasopiśmie „Czerwony Sztandar” wydawanym przez sowieckiego okupanta. Podczas okupacji niemieckiej opublikował go jeden z biuletynów Armii Krajowej. W 1981 ukazał się w jednym z nieocenzurowanych czasopism wydawanych przez „Solidarność”. Utwór budził wiarę w przetrwanie Polski i uwolnienie się od komunizmu. Był znany w środowisku Sybiraków, wśród zesłańców do Kazachstanu, a także wśród żołnierzy armii Andersa.
